DZIECKO LEWORĘCZNE

 

             To, czy dziecko posługuje się prawą, czy lewą ręką jest uzależnione od lateralizacji, która jest ważnym elementem w rozwoju dziecka. Proces lateralizacji jest związany  z względną przewagą rozwoju obu półkul mózgowych. Funkcjonalna przewaga jednej półkuli mózgowej nad drugą ma swoje uzasadnienie w rozwoju filogenetycznym człowieka, kształtuje się natomiast w rozwoju osobniczym. Ze względu na fakt krzyżowania się większości szlaków nerwowych, drogi nerwowe z prawej strony ciała docierają do lewej półkuli, a z lewej strony ciała do półkuli prawej. Zatem funkcjonalnej dominacji prawej strony ciała (ręki) odpowiada dominacja lewej półkuli mózgowej. Rozwój lateralizacji zależy również od oddziaływań środowiska, które w sposób zamierzony i niezamierzony wpływa na kształtowanie się przewagi stronnej u dziecka.

 

 

Rodzaje lateralizacji:

• lateralizacja jednorodna prawostronna - przewaga prawej strony ciała nad lewą    w zakresie pracy kończyn górnych, dolnych, ruchów tułowia i niektórych parzystych narządów zmysłowych, zwłaszcza oczu,
• lateralizacja jednorodnej lewostronnej - przewaga całej lewej strony ciała  (ręki, nogi i oka),
• lateralizacji niejednorodnej / skrzyżowana - to brak dominacji,
• lateralizacja nieustalona.

 

Praworęczność u dzieci ustala się zwykle ok. 2 - 3 roku życia, natomiast leworęczność  w wieku 3 - 4 lat. Proces lateralizacji powinien się zakończyć w wieku szkolnym.

 

Leworęczność w niedalekiej przeszłości uchodziła za niepożądany, a nawet wstydliwy objaw, znamionujący odchylenie od normy. Dziś wiadomo, że należy respektować indywidualność wszystkich dzieci, także dziecka leworęcznego.

W wieku przedszkolnym, który jest tak ważny dla przygotowania dziecka do szkoły, powinny zostać rozwiązane zasadnicze problemy dotyczące leworęczności. Decyzja, czy dziecko będzie posługiwało się prawą, czy lewą, jest podejmowane z końcem okresu przedszkolnego i opiera się na dłuższej obserwacji. Dzieci z lewostronną lateralizacją mają   o wiele więcej problemów z nauką pisania niż ich praworęczni rówieśnicy. Wkładają o wiele więcej wysiłku w naukę pisania, a efekty są czasem niezadowalające, toteż prowadzi to niekiedy do zniechęcenia się tych dzieci do nauki pisania. Tempo pracy na lekcji jest wolne, nie nadążają z wykonywaniem poleceń nauczyciela. Wolniej rysują, wolniej wycinają,  a poziom graficzny prac jest niezadowalający. Robią wiele błędów przy przepisywaniu, np. odwracają, przestawiają i opuszczają literki.

Nauczyciel i rodzic, by umożliwić dziecku leworęcznemu dobry start w szkole, powinni przestrzegać następujących zasad ( wg. M. Bogdanowicz).

 

Zasady pracy z dzieckiem leworęcznym:

1. Właściwa postawa wobec leworęczności.

Leworęczność należy traktować jako naturalne zjawisko, jak praworęczność, nie wolno przestawiać dziecka leworęcznego na siłę na prawą rękę. Należy mu stworzyć w klasie i w domu odpowiednią atmosferę do nauki, nie może ono czuć się gorsze, gdyż wtedy traci wiarę we własne możliwości. Rodzice i nauczyciele winni akceptować dziecko takie jakie jest, nie dawać mu odczuć, że jest inne. Wtedy będzie ono miało odpowiednie warunki do rozwoju.

2. Wczesna diagnoza dziecka leworęcznego.

Proces lateralizacji kończy się w wieku szkolnym, toteż diagnozy należy dokonać    w wieku 5 - 6 lat. Obejmuje ona lateralizację, rozwój motoryki, orientację  w schemacie własnego ciała i w przestrzeni. Ocenia się również poziom rozwoju umysłowego.

3. Trafna diagnoza, co do postępowania z dzieckiem leworęcznym.
4. Prawidłowa postawa ciała dziecka leworęcznego podczas pisania.
   Duży wysiłek jaki dzieci wkładają w naukę pisania, nadmierne napięcie mięśni powoduje, że są one przygarbione, schylają głowę zbyt nisko lub ją przekrzywiają.
   Prawidłowa postawa to:

-         obie stopy oparte o podłogę, przedramiona o stół, plecy proste,

-         tułów nie może opierać się o ławkę.

Dziecko nie może mieć sąsiada z lewej strony ławki, gdyż ogranicza to swobodę pisania lewej ręki. Najlepiej gdy światło pada na zeszyt z góry lub z prawej strony.

5. Właściwe ułożenie zeszytu.

Zeszyt leży na ławce na lewo od osi ciała piszącego dziecka, w pewnej odległości od dolnego brzegu ławki. Ułożony jest na stole ukośnie, lewy górny róg skierowany jest do góry, prawy ku dołowi. Takie ułożenie pozwala na wzrokową kontrolę pisanego tekstu, dziecko nie zasłania sobie ręką.

6. Przybór do pisania.

Należy zwracać szczególną uwagę na pochylenie przyboru do pisania. Dłoń opiera się o blat stołu, palce lewej ręki przesuwają się w prawo zawsze pod linią. W ten sposób pismo zabezpieczone jest przed rozmazywaniem. W początkowym etapie nauki pisania bardzo dobrze jest stosować ołówek. Doskonałą pomocą do ćwiczeń  w utrzymywaniu właściwego pochylenia przyboru są odpowiednie nasadki, które można kupić w sklepach.

7. Ćwiczenia odprężające.

Ten rodzaj ćwiczeń jest niezbędny, jest formą relaksu. Praktykuje się, np. rysowanie kresek w różnych kierunkach.

 

Zasady i zalecenia dla rodziców:

1. Dziecko leworęczne należy traktować normalnie, czyli wzmacniać w nim wrodzoną lateralizację.  
2. Wyposażyć dziecko w przyrząd do pisania z nasadką i nauczyć dziecko prawidłowo go trzymać.  
3. Prowadzić ćwiczenia przygotowujące do pisania, np.: po śladzie, folii, na wielkich arkuszach papieru.  
4. Wprowadzać krótkie przerwy i ćwiczenia odprężające.
5. Współpracować z nauczycielem uczącym dziecko.  
6. Stworzyć atmosferę akceptacji dziecka leworęcznego.

Zasady i zalecenia dla nauczycieli:

1. Być świadomym i pewnym, którą ręką pisze dziecko.  
2. Przygotować rodziców do pracy z dzieckiem leworęcznym.
3. Konsekwentnie stosować zasady metodyczne pisania lewą ręką.  
4. Właściwie motywować uczniów, pobudzać i dodawać im pewności.  
5. Nie oceniać negatywnie pisma.  
6. Zapewnić dobry przybór do pisania.  
7. Właściwie rozsadzić uczniów w ławce, dwaj leworęczni uczniowie obok siebie, bądź dziecko leworęczne po lewej stronie dziecka praworęcznego.  
8. Wprowadzać przerwy i ćwiczenia rozluźniające.

 

Jedną z najważniejszych dziedzin, w jakiej należałoby udzielić pomocy leworęcznemu dziecku, jest przygotowanie go do nauki pisania, a następnie wdrożenie do techniki pisania odpowiadającej potrzebom osoby leworęcznej. Celom tym służą zajęcia wdrażające do pisania lewą ręką. Zajęcia powinny mieć formę zabawy, być różnorodne i atrakcyjne dla dziecka.

 

Przykładowe zabawy i ćwiczenia dla dziecka leworęcznego:

-        zabawy palcami i dłońmi: teatrzyk cieni, teatrzyk ruchu, 

-        zabawy manipulacyjne: rozkruszanie palcami grudek piasku,

-        zabawy piaskiem i wodą,

-        nawlekanie koralików,

-        haftowanie na tekturkach z dziurką,

-        ugniatanie kuleczek z papieru i plasteliny,

-        wycinanie papieru,

-        konstruowanie z klocków, 

-        układanie puzzli, układanek z drobnych elementów,

-        modelowanie w glinie, plastelinie, modelinie,

-        malowanie palcem,

-        rysowanie za pomocą różnych narzędzi,  

-        odciskanie śladów dłoni i stóp,  

-        malowanie grubym pędzlem, 

-        obrysowanie dłoni i stóp oraz całego ciała, 

-        rysowanie według szablonów, 

-        rysowanie prostych schematów,

-        zabawy z wodą, 

-        ćwiczenia grafomotoryczne,  

-        ćwiczenia graficzne, np.: „szlaczki na kartkach”.  

 

Opracowała mgr Edyta Szewczak-Warnel w oparciu o literaturę:

1. M. Bogdanowicz, Leworęczność u dzieci, Warszawa 1989
2. M. Bogdanowicz, Metoda dobrego startu w pracy z dzieckiem w wieku od 5 do 10 lat, Warszawa 1985
3. Bogdanowicz M. "Profilaktyka i terapia w pracy z leworęcznym uczniem" – wskazówki metodyczne
4. Bogdanowicz M. "Trudności dziecka leworęcznego", "Wychowanie w przedszkolu" 1989, nr 9
5. Grabowska A. "Leworęczność- praworęczność: próby kategoryzacji
6. M. Dmochowska, Zanim dziecko zacznie pisać, Warszawa 1973