Co oznacza pojęcie dysleksja? Jakie są symptomy, mogące pomóc rodzicom zwrócić uwagę na te trudności, aby jak najwcześniej trafić na diagnozę specjalistyczną w Poradni?
            W literaturze spotykamy różnie rozumiane pojęcie dysleksji. Najczęściej przytacza się definicję używaną przez H. Spionek (1965). Proponuje ona zaliczyć do trudności w czytaniu i pisaniu wyłącznie te, które są spowodowane deficytami rozwoju funkcji percepcyjno motorycznych.

Marta Bogdanowicz ( psycholog kliniczny dziecięcy, prof. dr hab., była dyrektor Instytutu Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego, założycielka, wieloletnia przewodnicząca Polskiego Towarzystwa Dysleksji i wiceprzewodnicząca Europejskiego Towarzystwa Dysleksji)  podaje, iż specyficzna rozwojowa dysleksja to: zaburzenia manifestujące się trudnościami w nauce czytania, mimo stosowania obowiązujących metod nauczania, normalnej inteligencji i sprzyjających warunków społeczno-kulturowych. Jest spowodowana zaburzeniami podstawowych funkcji poznawczych, co często uwarunkowane jest konstytucjonalnie. 

            Polskie Towarzystwo Dysleksji na swojej stronie podaje, że dysleksja to specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. Spowodowane są zaburzeniami niektórych funkcji poznawczych, motorycznych i ich integracji, uwarunkowanymi nieprawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego.

      Najczęściej zaburzenia dyslektyczne dotyczą  następujących funkcji:
- analizy i syntezy wzrokowej,
- analizy i syntezy słuchowej,
- funkcji językowych,
- motoryki,
- współdziałania, czyli integracji w/w procesów,
- pamięci wzrokowej, słuchowej, ruchowej,
- lateralizacji,
- orientacji w schemacie ciała, kierunkach i przestrzeni.

Co to oznacza w praktyce? Często specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu ujawniają się dopiero w szkole. Natomiast już w okresie przedszkolnym można zauważyć objawy, które cechują tzw. dzieci ryzyka dysleksji. Taki objawami, na które zwraca uwagę Polskie Towarzystwo Dysleksji jest:

    - opóźniony rozwój mowy lub wadliwa wymowa, trudności z wypowiadaniem złożonych słów, błędy gramatyczne;

    - mała sprawność i koordynacja ruchów podczas zabaw ruchowych, samoobsługi,  rysowania i pisania (brzydkie pismo);

    - trudności z różnicowaniem głosek podobnych oraz z wydzieleniem sylab, głosek ze słów i ich syntezą;

    - trudności z wykonywaniem układanek i odtwarzaniem wzorów graficznych;

    - oburęczność;

    - mylenie prawej i lewej ręki;

    - trudności w czytaniu pomimo dobrej inteligencji oraz braku zaniedbania środowiskowego i dydaktycznego;

    - trudności z opanowaniem poprawnej pisowni: pismo zwierciadlane, mylenie liter podobnych pod względem kształtu (p-b-d-g), liter odpowiadających głoskom zbliżonym fonetycznie, opuszczanie liter, błędy ortograficzne pomimo znajomości zasad ortografii.

Powyższe objawy często przyczyniają się do poważnych trudności w nauce. Zważywszy na znaczenie tego problemu, omówię trudności u dzieci związane z poszczególnymi wyżej wymienionymi funkcjami.

Według Janiny Mickiewicz, zaburzenia analizatora wzrokowego objawiają się takimi trudnościami:

• w pisaniu

• trudności w przepisywaniu, pisaniu z pamięci i ze słuchu,
• na początku nauki najczęściej pojawiają się trudności z zapamiętaniem kształtu liter,
• mylenie liter podobnych (a-o, a-ą, e-c, e-ę, l-t-ł, m-n, u-w), różniących się położeniem w stosunku do osi pionowej (p-b, b-d) lub poziomej (m-w, n-u, b-p, d-g),
• pomijanie drobnych elementów graficznych liter, na przykład znaków diakrytycznych („ogonków”),
• błędy typowo ortograficzne (ó-u, ż-rz, h-ch), wynikające ze słabszej pamięci wzrokowej,
• różnicowanie liter wielkich i małych oraz mylenie liter rzadziej używanych H-f-F, Ł-F itp.
• na początku nauki trudności w kojarzeniu głoski z odpowiednim znakiem graficznym,
• mylenie liter i wyrazów podobnych pod względem graficznym,
• rozpoznawanie napisów po cechach przypadkowych,
• częste czytanie „na pamięć”, zgadywanie,
• przestawianie i opuszczanie liter, a nawet całych sylab, „przekręcanie końcówek” wyrazów,
• bardzo wolne tempo czytania i niechęć do czytania, zwłaszcza głośnego,
• rozumienie przeczytanej treści utrudnione ze względu na koncentrowanie się na technicznej stronie czytania.

• w czytaniu

 

Według Janiny Mickiewicz zaburzenia analizatora słuchowego objawiają się takimi trudnościami:

• w pisaniu:

• specyficzne trudności w pisaniu, zwłaszcza ze słuchu,
• zniekształcenia pisowni, niekiedy „zlepki” liter,
• mylenie liter odpowiadających głoskom zbliżonym fonetycznie czyli o podobnym brzmieniu dźwiękowym: b-p, d-t, g-k, z-s, dz-c, sz-s,
• trudności w pisaniu wyrazów ze zmiękczeniami, dwuznakami, z głoskami tracącymi dźwięczność, w różnicowaniu i-j, samogłosek ą, ę, od -om, -on, -em, -en,
• trudności w analizie zdań na wyrazy, wyrazów na sylaby i głoski, łączenie przyimków z rzeczownikami, opuszczanie końcówek i cząstek wyrazów, „gubienie” liter, zwłaszcza samogłosek, przestawianie ich kolejności, 
• przestawianie szyku dyktowanych wyrazów.

• w czytaniu:

• trudności w syntezie „przeliterowanych dźwięków”, w scaleniu ich w dźwiękową całość wyrazu,
• trudności we właściwej intonacji czytanych treści,
• błędy w czytaniu: zamiany liter, opuszczanie ich, zmiana brzmienia, nieprawidłowe odczytywanie całych wyrazów,
• trudności w zrozumieniu przeczytanej treści wynikające z błędów w czytaniu, jak i niewłaściwego rozumienia określeń słownych, głównie pojęć abstrakcyjnych.

• w innych przedmiotach szkolnych:

• trudności w nauce języków obcych, w pamięciowym uczeniu się (wiersze, ciągi słowne – dni tygodnia, miesiące itp., tabliczka mnożenia),
• trudności w przyswajaniu materiału z gramatyki, rozumieniu dłuższych wypowiedzi słownych i poleceń nauczyciela.

Jeżeli chodzi o zaburzenia w zakresie motoryki mogą się one objawiać:

• trudnościami i niechęcią do wykonywania czynności samoobsługowych, np. zapinania guzików, sznurowania butów, zabaw manipulacyjnych, takich jak nawlekanie koralików,
• trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów np. używaniem widelca, noża, nożyczek.

• kłopotami z utrzymaniem równowagi, np. podczas chodzenia po linii krawężnika, stania na jednej nodze,
• trudnościami w uczeniu się jazdy na rowerze, hulajnodze, wrotkach, łyżwach, nartach,
• niezdarności w ruchach, złym funkcjonowaniu w zabawach ruchowych;

 

Dzieci z dysleksją mają odmienne potrzeby edukacyjne niż rówieśnicy, potrzebują:

• metod nauczania dostosowanych do ich indywidualnych możliwości i potrzeb;
• objęcia pomocą psychologiczno-pedagogiczną w szkole czyli pomocy specjalistów – psychologów, logopedów, pedagogów terapeutów.

 

Dlatego w przypadku dysleksji bardzo ważne jest jak najszybsze postawienie właściwej diagnozy. Dlatego też, jeśli tylko zaobserwujesz, że Twoje dziecko pomimo chęci i zaangażowania w nauce ma ogromny problem z pisaniem i czytaniem skontaktuj się z nauczycielem dziecka a następnie zgłoś się z dzieckiem do poradni psychologiczno-pedagogicznej, gdzie specjaliści po rozmowie z rodzicami i dzieckiem oraz po wykonaniu przez dziecko specjalnych testów mogą postawić diagnozę dysleksji. Diagnoza w naszej poradni jest bezpłatna. Nie wymagane są również żadne skierowania.

Dzieciom ze specjalnymi trudnościami w czytaniu i pisaniu udzielana jest pomoc psychologiczno-pedagogiczna. Oddziaływania te mają charakter korekcyjno - kompensacyjny. Oznacza to, że są ukierunkowane na usprawnianie zaburzonych funkcji (korekcja) oraz na wspomaganie funkcji dobrze rozwijających się (kompensacja), które mogą stać się wsparciem dla zaburzonych lub zastąpić je w razie potrzeby. Dawniej używano terminu "reedukacja", z którego zrezygnowano ze względu na jego etymologię. "Reedukować znaczy przywracać utracone umiejętności". Dzieci z dysleksją rozwojową nigdy wcześniej nie umiały czytać i pisać, dlatego termin ten nie odpowiada opisywanemu zjawisku. Takie zajęcia korekcyjno-kompensacyjne również prowadzone są na terenie naszej Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Makowie Mazowieckim.

 

Bibliografia:

Bogdanowicz M., Diagnoza ryzyka dysleksji za pomocą Skali SRD,

Bogdanowicz M., O dysleksji czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu. Lublin: Wydawnictwo Popularnonaukowe Linea,
Bogdanowicz M., Ryzyko dysleksji problem i diagnozowanie. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia,

Mickiewicz J., Materiały do diagnozy pedagogicznej umiejętności czytania i pisania uczniów szkoły podstawowej i gimnazjum,

www.ptd.edu.pl

www.psychologia.edu.pl

 

 

Opracowała:

mgr Agnieszka Grzegulska – pedagog, oligofrenopedagog, pedagog specjalny